Właśnie ukazała się publikacja autorstwa lubelskiego archeologa dr. Łukasza Miechowicza zatytułowana „Święte i przeklęte kamienie w religijności ludowej”. Autor prezentuje w niej fascynujący świat kamiennych obiektów z terenów Polski, w tym wiele z Lubelszczyzny, które od dawna otoczone są ludowymi legendami i wierzeniami. Szczegółowo opisuje kamienie, skały i głazy narzutowe, uznawane przez lokalne społeczności za święte miejsca, na których składano ofiary i które były przedmiotem kultu. Archeolog zwraca uwagę na charakterystyczne cechy tych obiektów, takie jak odciski ludzkich stóp, które miałyby stanowić dowód na obecność bóstw lub sił nadnaturalnych. Książka, która jest katalogiem tych wyjątkowych kamieni, zwanymi w ludowej tradycji „bożymi stopami” oraz „diabelskimi kamieniami”, dokumentuje ich rolę w kulturze duchowej i religijności ludowej, często sięgającą okresów przedchrześcijańskich. Miechowicz podkreśla, że pomimo historycznej i kulturowej wartości tych miejsc, wiele z nich nie zostało jeszcze uznanych za zabytki ani objętych ochroną konserwatorską, co stanowi wyzwanie dla przyszłych pokoleń w zachowaniu tego dziedzictwa.

Między wiarą a legendą

W opisanych przez Miechowicza kamiennych świadkach historii z całej Polski wiele jest tych z Lubelszczyzny. Wśród nich wyróżnia się kamień położony przy drodze z Karczmisk do Chodlika. Zgodnie z lokalną legendą, jego zagłębienia są śladami stopy oraz laski Matki Boskiej, która miała przysiąść na nim, by odpocząć podczas podróży z Dzieciątkiem Jezus. Miejsce to znajduje się w Lesie Powiślańskim i jest swojego rodzaju pomostem między światem doczesnym a transcendentnym, przypominając o uniwersalnym wymiarze poszukiwania boskości.

Kamień w Kęble, obudowany kapliczką i otoczony opieką sanktuarium Matki Bożej Kębelskiej, to kolejny przykład na to, jak ludowa wiara potrafi przeobrazić naturalny element krajobrazu w miejsce kultu. Według tradycji to właśnie tutaj, w dolinie rzeki Bystrej, Matka Boża objawiła się, zatrzymując najazd tatarski. Ta historia, żywa w świadomości mieszkańców i pielgrzymów, przekształca kamień w Kęble w świadectwo cudownej interwencji, przyciągając każdego roku wiernych, którzy szukają duchowego wsparcia i ukojenia.

Także nieopodal jeziora Krasne, na skraju wsi o tej samej nazwie, znajduje się kamień z legendą, która niesie ze sobą obietnicę opieki. To tu Matka Boża Siewna miała odpocząć, zostawiając na kamieniu odciski stóp swoich oraz Dzieciątka Jezus. Historia ta, osadzona w kontekście najazdów tatarskich, symbolizuje nie tylko przetrwanie, ale i nadzieję na boską obecność w trudnych chwilach.

Historia głazu z Emilcina, który miał nosić odcisk stopy Najświętszej Maryi Panny, dodaje narracji Miechowicza niuansu tajemnicy. Kamień ten, zaginiony w latach 80. XX wieku, stał się częścią lokalnej legendy związanej z UFO. Jego zniknięcie z krajobrazu Lubelszczyzny jest przypomnieniem, że nie wszystkie święte kamienie doczekały się swojej chwili w historii; niektóre z nich pozostają jedynie echem w ludzkiej pamięci. Ciekawą historię ma też kamień w Księżomierzy, na którym miała objawiać się płacząca Matka Boża, oraz w Jabłonnie Drugiej, skąd skradziono kamień z odciskami stóp Pana Jezusa. Te legendy przypominają o dynamicznym, choć niekiedy konfliktowym, związku między ludową pobożnością a oficjalnym stanowiskiem Kościoła.

Sacrum w świecie przyrody

Doktor Łukasz Miechowicz, dokumentując te i inne „kamienne” historie, nie tylko zachowuje dziedzictwo kulturowe Lubelszczyzny, ale również podkreśla znaczenie, jakie święte kamienie mają w życiu lokalnych społeczności. Jego praca to nie tylko katalog niezwykłych miejsc, ale przede wszystkim opowieść o ludzkiej wierze, nadziejach, i poszukiwaniu sacrum. Każdy opisany kamień, niezależnie od swojej lokalizacji czy historii, jest przypomnieniem o głęboko zakorzenionej potrzebie człowieka, aby dotknąć niewidzialnego, szukać i znajdować świętość w świecie przyrody.

O tych z Lubelszczyzny, ale też o kamieniach porozrzucanych po całej Polsce, które niosą ze sobą wyjątkowe historie, można przeczytać w publikacji dr. Miechowicza, która jest dostępna m.in. w wersji cyfrowej na www.academia.edu.