Deklaracja „Nostra aetate” była efektem prac Soboru Watykańskiego II.

Została ogłoszona 28 października 1965 roku. Jak piszą polscy biskupi w liście pasterskim związanym z 50-leciem jej powstania, „Nostra aetate” w ciągu półwiecza inspirowała bł. Pawła VI, św. Jana Pawła II, Benedykta XVI i Franciszka do intensywnego rozwijania dialogu chrześcijan i Żydów.

Papieże naszych czasów stali się wielkimi świadkami duchowości dialogu, a w przypadku dialogu z Żydami – oprócz bogatego w treści nauczania – obdarzyli Kościół powszechny wymownymi osobistymi gestami otwartości, przyjaźni i modlitwy.

W liście biskupi podkreślają, że deklaracja ta stała się prawdziwym przełomem we wzajemnych relacjach chrześcijan i Żydów i utorowała drogę do oczyszczania pamięci.

Soborowa deklaracja pośród innych rodzajów dialogu wyróżnia dialog chrześcijan  i Żydów. Jego wyjątkowość polega na tym, że rodzi się on ze świadomości duchowego pokrewieństwa obydwu religii. W duchu nauczania Soboru św. Jan Paweł II – nawiązując przy tym do słów Adama Mickiewicza – określał Żydów „starszymi braćmi w wierze”, a Benedykt XVI dodawał, że są oni dla nas również „ojcami w wierze” – piszą biskupi.

Podkreślają też, że rozwijając myśl Soboru, Jan Paweł II uczył, że kto spotyka Jezusa Chrystusa, spotyka również judaizm. Sprawia to, że religia Żydów nie jest dla chrześcijan religią zewnętrzną, lecz religią wewnętrzną. Zgłębianie tajemnicy Kościoła prowadzi bowiem ku spotkaniu z Żydami będącymi uczestnikami Przymierza, które Bóg zawarł w przeszłości i któremu wielu potomków Abrahama jest nadal wiernych, będąc świadkami Jedynego Boga, Stwórcy nieba i ziemi, zawsze obecnego w dziejach człowieka. Duchowe dziedzictwo Żydów stało się także dziedzictwem chrześcijan.

Kościół Katolicki w Polsce w okresie posoborowym wszedł na drogę dialogu z judaizmem, wcielając w życie przesłanie deklaracji „Nostra aetate”. Konferencja Episkopatu Polski powołała Komitet do spraw Dialogu z Judaizmem, którego zadaniem jest koordynowanie różnorodnych form dialogu. Od prawie dwudziestu lat obchodzony jest Dzień Judaizmu, którego centralne uroczystości odbywają się każdego roku w innej diecezji, przy zaangażowaniu licznych kręgów lokalnej wspólnoty: parafii, samorządów, szkół i instytucji kultury.

Kolejne Dni Judaizmu pokazują, jak wiele już dokonano w dziedzinie kształtowania ducha dialogu, który zbliża obydwie wspólnoty w odnajdywaniu religijnego braterstwa. Budowanie tego braterstwa i formowanie właściwej mentalności wiernych wymaga spotkań, wspólnej teologicznej refleksji oraz wspólnej modlitwy, która ma już miejsce w różnych okolicznościach. Potrzeba dalszego przybliżania nauczania Kościoła nt. wspólnych więzi obu religii, potrzeba integralnego wyjaśniania teksów Pisma Świętego dla pogłębiania świadomości judaistycznych korzeni chrześcijaństwa - podkreślają biskupi.

W związku z tym Komitet ds. Dialogu z Judaizmem, Polska Rada Chrześcijan i Żydów, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II oraz Towarzystwo Przyjaciół Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego i Miasto Lublin organizują Międzynarodową Konferencję Naukową Deklaracja Soboru Watykańskiego II o stosunku Kościoła do religii niechrześcijańskich „Nostra aetate” – pięćdziesiąt lat po (1965-2015), która odbędzie się 27 października na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim (Kolegium Jana Pawła II, X piętro, s. 1031). Początek godz. 9.00

Gośćmi spotkania będą m.in. Naczelny Rabin Rzymu Riccardo di Segni, który mówił będzie o dialogu żydowsko-chrześcijańskim oraz prof. Magdalena Teter z USA, która przedstawi wykład „Żyd teologiczny i Żyd rzeczywisty w historii stosunków katolicko-żydowskich”. Słowo wprowadzające wygłosi bp Mieczysław Cisło – Przewodniczący Rady Episkopatu Polski ds. Dialogu Religijnego. W dyskusjach panelowych wezmą udział specjaliści w dziedzinie relacji chrześcijańsko-żydowskich, m.in. prof. Joanna Tokarska-Bakir, prof. Jan Grosfeld, Rabin Michael Schudrich, Grzegorz Linkowski.