W archikatedrze lubelskiej odbyła się Msza św. pod przewodnictwem abp Stanisława Budzika, metropolity lubelskiego, z udziałem biskupów i arcybiskupów z Łotwy, Litwy, Białorusi i Ukrainy. W liturgii uczestniczyli marszałkowie Sejmu i Senatu RP wraz z prezydium Sejmu i Senatu oraz premier Mateusz Morawiecki wraz z członkami rządu, a także władze wojewódzkie i samorządowe oraz przedstawiciele parlamentów i delegacje zagraniczne z Litwy, Łotwy, Białorusi, Ukrainy, Gruzji, Mołdawii i Węgier. Byli obecni również prawosławny abp Abel, rektorzy lubelskich uczelni oraz senat katolickiego uniwersytetu w Lublinie.

- Mija 450 lat od zawarcia Unii Lubelskiej między Polską i Litwą. Było to przypieczętowanie istniejącej prawie 200 lat więzi i współpracy obu narodów. Unia personalna stała się unią realną. Powstała Rzeczpospolita Obojga Narodów, obejmująca w rzeczywistości kilka narodów i języków, wyznań chrześcijańskich i religii. Stała się jednym z najpotężniejszych organizmów państwowych Europy i przetrwała ponad dwa wieki. Nie bez powodu św. Jan Paweł II mówił o Unii Lubelskiej jako poprzedniczce Unii Europejskiej. Tradycja tego wielkiego politycznego dzieła doceniana jest coraz bardziej, zwłaszcza w krajach, w których narody zamieszkiwały niegdyś wspólną Rzeczpospolitą - powiedział na wstępie liturgii abp Stanisław Budzik, metropolita lubelski.

- Niech wspomnienie Unii Lubelskiej będzie dla nas inspiracją dla coraz lepszego współdziałania naszych krajów i wspólnego rozwiązywania rodzących się problemów - dodał.

Homilię wygłosił metropolita wileński abp Gintras Grušas. Najpierw odniósł się do czytań biblijnych. Nawiązując do Ewangelii, przywołał apostołów Jakuba i Jana, którzy opuścili wszystko i poszli za Jezusem, ale nadal musieli się uczyć, na czym polega zbawienie. - Bóg powołuje jednostki i narody do jedności z Bogiem i sobą nawzajem. Apostoł Paweł natomiast przypomina o innym aspekcie powołania. Ku wolności wyswobodził nas Chrystus, dlatego powinniśmy w niej trwać i nie poddawać się na nowo pod niewolę, także niewolę grzechu - mówił abp Grušas.

Podkreślił jednocześnie, że wolność jest celem również dla narodów dążących do zabezpieczenia się przed uciskiem, na wiele sposobów chcących utrzymać swobody obywateli, by mogli także w sposób wolny czcić Boga. Metropolita wileński przypomniał zachętę Pawła apostoła skierowaną do Tymoteusza, by modlitwy i dziękczynienia do Boga nieść za wszystkich ludzi, także za rządzących.

- Dzisiaj, gdy obchodzimy 450. rocznicę zawarcia Unii Lubelskiej, uznajemy jej historyczną doniosłość dla naszych narodów. Ale chcemy także wyciągnąć wnioski z jej niedociągnięć. Przez wieki jej znaczenie było różnie interpretowane przez historyków. Było to z jednej strony zabezpieczenie naszych interesów i wzmocnienie obrony przed zewnętrznymi agresorami; był to pakt dwóch katolickich narodów, zabezpieczający wiele korzyści. Ale z drugiej strony widzimy elementy ludzkiej słabości, które ujrzały światło dzienne przy realizacji niektórych postulatów. Były to te same słabości, które zaprezentowali apostołowie z dzisiejszej Ewangelii chcący, by Chrystus zesłał ogień z nieba na ludzi myślących inaczej. Jest to lekcja, z której nadal powinniśmy wyciągać wnioski, budując społeczność międzynarodową - mówił metropolita wileński.

Podkreślił, że wspólna wiara katolicka odegrała wielkie znaczenie dla jedności obu narodów, podobnie jak wspólni święci: św. Jadwiga królowa, św. Kazimierz, św. Rafał Kalinowski, św. Andrzej Bobola, św. Faustyna Kowalska, bł. Michał Sopoćko, bł. Jerzy Matulewicz czy niedawno wyniesiony na ołtarze bł. Michał Giedroyć.

- Więzi wzmocnione przez Unię Lubelską, poprzedniczkę Unii Europejskiej, a także lekcje przeszłości powinny nam służyć teraz i w przyszłości - akcentował arcybiskup z Wilna. Przywołał również słowa Jana Pawła II z 2003 r. o budowaniu wspólnoty ducha, gdy Litwa i Polska wstępowały do Unii Europejskiej.

- Wspominając dzieło Unii Lubelskiej, skorzystajmy z okazji, by odnowić nasze indywidualne wezwanie i powołanie, a także wezwanie katolickich narodów, by podjąć społeczne zaangażowanie dla powszechnego dobra wszystkich ludzi, byśmy budowali prawdziwą wspólnotę opartą na chrześcijańskich wartościach - zakończył.