Jeszcze przed II wojną światową w Matczynie życie toczyło się wokół dworu i kościoła. Te miejsca były lokalnym centrum świata dla okolicznych mieszkańców, którzy przede wszystkim pracowali na roli. Zarówno dwór, jak i kościół przetrwały do dziś, choć się zmieniły, odeszły w zapomnienie, a dawni mieszkańcy pomarli. Pozostała pamięć, której zachowania podjęła się Fundacja Konteksty, realizując projekt „Matczyn opowiada – międzypokoleniowy dialog z przeszłością”.

Przeszłość

– Nasza siedziba mieści się w Matczynie, tutaj postanowiliśmy zacząć, choć nasza działalność dotyczy zachowania kultury województwa lubelskiego jako całości. Teren ten jest bardzo ciekawy historycznie, kulturowo i wyznaniowo, choćby ze względu na fakt, że dawniej była to jedyna parafia katolicka wśród protestanckich zborów w okolicy. Ciekawostek jest dużo więcej – opowiada Łukasz Konopa, współzałożyciel Fundacji Konteksty.

Organizacja zaprosiła mieszkańców okolicy do współpracy. – Zależało nam na wywołaniu wśród ludzi takiego odzewu, który byłby uczestnictwem w zachowaniu pamięci. Warto uświadomić sobie, że to, co było, czy nawet to, co jest obecnie, odchodzi. Póki jesteśmy w stanie zebrać dokumenty, wspomnienia starszych mieszkańców, fotografie i pamiątki, warto to zarchiwizować – podkreśla Łukasz Konopa.

Nie chodzi o samą dokumentację przeszłości, ale także o uświadomienie zachodzących zmian, często koniecznych i nieuniknionych. – Chcielibyśmy, by dzięki naszym działaniom ludzie byli nie tylko świadomymi odbiorcami tego, co się dzieje, lecz także mieli wpływ na to, co się wydarzy. Dobrze mieć świadomość, że coś mija, bo taka jest kolej rzeczy, ale nie idzie to w zapomnienie – mówią działacze fundacji.

Okulary wyobraźni

Wśród działań fundacji są m.in. spotkania ze specjalistami różnych dziedzin, którzy przywracają pamięć o dawnych tradycjach i zwyczajach, znają historię dworu z Matczyna czy parafii i dzielą się nią. Udało się także stworzyć mapę miejsc zaginionych: na mapę satelitarną obecnego Matczyna nałożono miejsca, których już nie ma. To okazja dla współczesnych mieszkańców, by cofnąć się w czasie. – Nie mamy wpływu na przeszłość, ale mamy wpływ na teraźniejszość i przyszłość – i właśnie o to chodzi, by spojrzeć na swoją miejscowość przez pryzmat tego, co odeszło. Tym samym proponujemy założyć okulary wyobraźni i spojrzeć w przyszłość, by zobaczyć, co może lada chwila zaginąć i zniknąć z pola widzenia – zachęca Łukasz Konopa.

Razem można więcej

Dziś Matczyn nie jest rolniczą osadą, w której każdy trudni się uprawą ziemi. Przeciwnie, większość społeczności żyje w inny sposób, a tradycje dożynkowe powoli odchodzą w niepamięć. Z tego powodu jedno ze spotkań dla mieszkańców poświęcone było wyplataniu wieńca dożynkowego. – To nie tylko spotkania warsztatowe, ale przede wszystkim międzypokoleniowe, na którym starsi mieszkańcy, którzy pamiętają Matczyn sprzed 30, 40 czy 50 lat, mogą podzielić się swoimi wspomnieniami i wiedzą z nowymi mieszkańcami czy po prostu młodszym pokoleniem. Przy okazji odżywa historia i ludzie zakorzeniają się w tym miejscu, poznawszy jego przeszłość – podkreśla pan Łukasz.

Parterami fundacji w projekcie, którego realizację dofinansowało Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego z Funduszu Promocji Kultury, są: Miejsko-Gminna Biblioteka Publiczna w Bełżycach, Miejski Dom Kultury w Bełżycach, Szkoła Podstawowa oraz Dom Pomocy Społecznej w Matczynie, a także miejscowa parafia. Wspólne działania pozwalają nie tylko z lepszym skutkiem docierać do mieszkańców z zaproszeniem i informacją, lecz także otwierają nowe możliwości poznania czasów minionych, by teraźniejszość była lepsza.

– Zapraszamy wszystkich na spotkania. Jednocześnie apelujemy do osób, które może kiedyś mieszkały w Matczynie lub mają wiedzę na temat dawnego życia w tej miejscowości, o podzielenie się nią z nami – zachęca Fundacja Konteksty.