Istota referendum lokalnego

Mieszkańcy jednostek samorządu terytorialnego podejmują rozstrzygnięcia w głosowaniu powszechnym (w drodze wyborów i referendum) lub za pośrednictwem organów (stanowiących i wykonawczych) tychże jednostek.

Członkowie wspólnoty samorządowej mogą również decydować w drodze referendum, o sprawach dotyczących tej wspólnoty, w tym o odwołaniu pochodzącego z wyborów bezpośrednich organu samorządu terytorialnego.

Referendum lokalne może mieć dwojaki charakter:

• obligatoryjny
• fakultatywny

Referendum obligatoryjne ma miejsce w dwóch przypadkach - samoopodatkowania mieszkańców oraz odwołania organów gminy przed upływem kadencji.

W przypadku referendum fakultatywnego, zakres przedmiotowy jest w zasadzie nieograniczony.

Problem zagospodarowania przestrzennego górek czechowskich w Lublinie

Sprawa ciągnie się już od wielu lat. Obecnie ten ponad 100-hektarowy teren jest własnością spółki deweloperskiej TBV, która planuje tam wybudować bloki mieszkalne. Jednak obecnie nie pozwalają na to obowiązujące rozwiązania planistyczne. Władze Lublina pracują nad zmianą rozwiązań planistycznych dla górek czechowskich, ale spotyka się to z żywiołową dyskusją mieszkańców Lublina. Część Lublinian postuluje, aby ten teren przekształcić w kompleks sportowo-rekreacyjny.

Referendum rozwiązaniem problemu?

Zaproponowane na 7 kwietnia 2019 r. przez Prezydenta Miasta Lublin referendum w sprawie górek czechowskich, może przełamać impas w tej sprawie. Aby referendum było ważne, musi wziąć w nim udział co najmniej 30 proc. mieszkańców Lublina uprawnionych do głosowania. Jest to dość wysoki próg zważywszy na fakt, że frekwencja w wyborach na Prezydenta Lublina wyniosła w granicach 50 proc. Jeśli referendum będzie ważne, będzie ważące dla włodarzy Lublina. Jeśli będzie nieważne (np. z powodu nieosiągnięcia wymaganej frekwencji), to i tak będzie istotnym argumentem w debacie nad przyszłością górek czechowskich w Lublinie.

Problematyczne może się jednak okazać sformułowanie pytania referendalnego, które stawia mieszkańców Lublina przed faktem dokonanym. Pytanie referendalne z góry zakłada podział terenu górek czechowskich na dwie części. Jedna z nich (30 ha) ma zostać przeznaczona na zabudowę mieszkalno-usługową, przeciw czemu protestowała część mieszkańców (zwłaszcza ci z najbliższej okolicy górek czechowskich), a druga część (75 ha) ma zostać zagospodarowana jako zieleń publiczna. Tak postawione pytanie referendalne jest w jakimś sensie próbą zdjęcia odpowiedzialności z włodarzy Lublina, za podjęcie decyzji o częściowym zabudowaniu górek czechowskich.

Aby zabezpieczyć interesy właściciela terenu górek czechowskich i mieszkańców Lublina, zwłaszcza tych w najbliższym sąsiedztwie tego terenu, dobrym kryterium rekultywacji mógłby być wzrost wartości zarówno samych górek, jak i terenów je otaczających. Wówczas usatysfakcjonowani byliby zarówno mieszkańcy (zwłaszcza sąsiadujący z górkami), właściciel terenu i ratusz (który mógłby osiągnąć dodatkowe wpływy do budżetu np. z tytułu opłaty adiacenckiej). Natomiast przeciągający się spór w tej sprawie powoduje, że teren górek czechowskich z roku na rok traci na wartości. Niepodejmowanie decyzji również jest decyzją, na której tracą zainteresowane strony.

Referendum lokalne w tej sprawie zapewne pozwoli przełamać impas w sprawie zagospodarowania górek czechowskich.

Dr Lech Jańczuk, adiunkt w Katedrze Samorządu Terytorialnego i Polityki Lokalnej, członek Zespołu Ekspertów KUL.