W związku z obostrzeniami, które zostały wprowadzone w wyniku nasilającej się epidemii koronawirusa w naszym kraju i na całym kontynencie VI Kongres Kultury Chrześcijańskiej trwał krócej, ale intensywność wydarzeń i obrad pozwoliły na zrealizowanie niemal wszystkich zaplanowanych wcześniej punktów. Należy podkreślić przy tym, że imprezy towarzyszące, w tym spektakl w stulecie urodzin Karola Wojtyły „Nasz papież” miały wysoki poziom. Organizatorzy zadbali również o możliwość uczestnictwa publiczności w poszczególnych wydarzeniach on-line.

Debata na temat dialogu – to dialog w praktyce

Już sam wybór tematu przewodniego „Przestrzenie dialogu. Chrześcijańskie inspiracje kultury spotkania” wskazuje, że organizatorzy, dostrzegając rosnący poziom polaryzacji społecznej i nieufności, apateizmu oraz obojętności na los wykluczonych i najuboższych, postanowili ukazać uniwersalne i ponadczasowe przesłanie Ewangelii, która jest niezwykłym źródłem inspiracji dla dialogu, wypływającym z wydarzenia wcielenia Syna Bożego. Ukazanie roli chrześcijaństwa i wkładu, jaki może ono wnieść w kulturę współczesną – to odważna i potrzebna inicjatywa.

Wśród licznych debat, spotkań i dyskusji należy zwrócić uwagę na panel „Kościoły w dialogu” z udziałem kard. Kurta Kocha z Watykanu, bp Serafina Amielczenkowa z Moskwy i bp Jana Cieślara, reprezentującego Kościół ewangelicko-augsburski. Zgodzono się, że we współczesnym dialogu, także ekumenicznym – problem stanowi język i brak ujednolicenia pewnych pojęć. Zdaniem reprezentanta Kościoła rzymskokatolickiego wyzwanie dla dialogu między wyznaniami stanowi brak wspólnego celu ekumenizmu, wielość koncepcji i nurtów, jak również rozrost wspólnot pentekostalnych. Wyzwaniem dla dialogu ekumenicznego są również problemy bioetyczne oraz różnice w spojrzeniu na rodzinę, seksualność i inne kwestie. Podkreślił, że o ile niegdyś chrześcijanie różnili się w wierze, a w działaniu stanowili jedno – to obecnie jest odwrotnie, główne problemy dotyczą etyki. – Jeśli w Europie chrześcijanie nie będą mówić o sprawach etycznych jednym głosem, to ich głos będzie coraz słabszy i coraz mniej istotny – podkreślił przewodniczący Papieskiej Rady ds. Popierania Jedności Chrześcijan.

„Wolny Zachód” nie rozumie „zniewolonego Wschodu”

Panel zatytułowany „Wspólne dziedzictwo Wschodu i Zachodu” z udziałem ks. dr. Christiana Hartla z Niemiec, ks. dr. Manfreda Deselaersa z CDiM w Oświęcimiu i prof. Marka Melnyka z UWM ukazał różnorodność spojrzeń i perspektyw interpretacji, różnic i podobieństw świata zachodniego i wschodniego.  Ks. Manfred Deselaers podkreślił, że jego raną jest świadomość przodków, dlatego zdecydował się uprawiać dialog w praktyce, właśnie w Centrum Dialogu i Modlitwy w Oświęcimiu. Zwrócił uwagę na bardzo istotne zagadnienie, a mianowicie perspektywę kata i ofiary w kontekście historii, ale również współczesnych relacji między państwami i społeczeństwami. Zauważył, iż „wolny Zachód” nie zrozumie „zniewolonego Wschodu”. Jednocześnie podkreślając mechanizm przemocy – zaakcentował fakt, że osoba zraniona i skrzywdzona – boi się kolejnego zranienia, dlatego się asekuruje. Przenosząc to na grunt społeczny i międzynarodowy, podkreślił, że aby przezwyciężyć te lęki i niepokoje potrzeba najpierw dialogu między zranionymi, w poczuciu bezpieczeństwa i zaufania. – Potrzeba słuchania i milczenia – mówił.

Ks. Hartl z Renovabis zwrócił uwagę, że chrześcijańska kultura Zachodu była i jest kształtowana przez Ewangelię i historię. Analizował, jak Ewangelia wpłynęła na edukację, pracę oraz działalność człowieka. Ukazując z kolei piękne i dramatyczne karty europejskiej historii, podkreślił konieczność budowania lepszej przyszłości w oparciu o wezwanie ewangeliczne. – Wszystko to, co obecnie przeżywamy, jest wezwaniem Boga do głębszej refleksji z naszej strony. W tej sytuacji powinniśmy jeszcze mocniej świadczyć o Ewangelii życiem. Jednym z jego przejawów jest praktykowanie dialogu – podkreślał niemiecki duchowny.

Co my dziś mamy do powiedzenia ludziom?

Ks. Deselaers podkreślił w dalszej części, iż niezwykłe było osiągnięcie Jana Pawła II, który z perspektywy polskiego doświadczenia i dziedzictwa – ogłosił światu prawdę o godności każdej osoby ludzkiej. Zwrócił też uwagę na potrzebę rozumienia globalnej więzi historii zbawienia. – Co my dziś mamy do powiedzenia ludziom? Bo te dyskusje o strukturach Kościoła ich nie interesują. To dla nich rzeczywistość z innego świata. Ludzie potrzebują miłości, a ten świat stworzył samotność – mówił. Tłumaczył, że świat jest trudny, ma wiele ran, ale Bóg zamiast się z niego wycofać postanowił dać swojego Syna – bo wolał to, niż porzucenie świata.

Na zakończenie tego panelu abp Stanisław Budzik wręczył statuetkę „Memoria iustorum” (Pamięć sprawiedliwych), która przedstawia świętych Cyryla i Metodego, którzy przypominają o czasach niepodzielonego chrześcijaństwa. Nagroda ta była przyznawana początkowo dla osób zasłużonych w dialogu ze Wschodem. Podczas VI Kongresu Kultury Chrześcijańskiej po raz pierwszy wyróżnienie otrzymała instytucja Renovabis, reprezentowana przez ks. dr Christiana Hartla. „Renovabis” jest niemiecką organizacją charytatywną założoną przez katolików w 1993 r., aby nieść pomoc mieszkańcom krajów Europy Środkowo-Wschodniej.

Wiara – dialog – odpowiedzialność

W ostatnim panelu uczestniczyli kard. Gerhard L. Müller z Watykanu oraz ks. prof. Józef Niewiadomski z Austrii. Niemiecki kardynał zwracał uwagę na wspólnotowy wymiar wiary, podkreślając, że to dzięki drugiemu człowiekowi może oświecać ludzi światło Boga. Wyraził przekonanie, że wiara jest odpowiedzią również na zagubienie w etyce. Z kolei ks. prof. Niewiadomski skupił się na dramatycznym wymiarze wiary. Zwrócił uwagę, że Jezus z Nazaretu ciągle szukał ludzi i sposobów komunikowania się z nimi, nie wychodził przy tym z pozycji dominującej i jedynie słusznej.

W dalszej części kongresu miała miejsce promocja XIV tomu „Opera Omnia Josepha Ratzingera” pt. „Kazania cz. 1-3”. Zaprezentowano również najnowszą książkę kard. Müllera „Wiara w Boga we współczesnym świecie”. Panel odbył się z udziałem ks. prof. Krzysztofa Góździa, prof. Marzeny Góreckiej oraz ks. dr hab. Krzysztofa Kauchy.

Ostatnim akcentem wydarzenia było przesłanie VI Kongresu Kultury Chrześcijańskiej zaprezentowane przez abp. Stanisława Budzika.