Oryginalna wystawa „Nie zmarnujcie niepodległości. Srebra FON” w Muzeum Narodowym w Lublinie została zatytułowana „Z salonów na bagnety”. Przywołuje ona atmosferę II Rzeczypospolitej przed wybuchem II wojny światowej.

Fundusz Obrony Narodowej powstał na mocy dekretu prezydenta RP z 9 kwietnia 1936 r. Środki pozyskane w ramach zbiórek zasiliły dozbrajanie polskiej armii na czas wojny obronnej w 1939 r. Sprzedawano na rzecz funduszu nieruchomości i dobra należące do skarbu państwa, ale fundusz zasilali prywatni darczyńcy i całe społeczeństwo.

- Fundusz Obrony Narodowej stał się społeczna inicjatywą i społeczna ideą polegająca na tym, że obywatele naszego kraju przekazywali rzeczy najcenniejsze, często pamiątki rodzinne, biżuterię, monety, broń, wszystko, co przechowywali od pokoleń w swoich domach. Przekazywali to z ideą, aby stanowiły możliwość dozbrajania polskiej armii i wsparły bezpieczeństwo kraju. Chcieli w ten sposób przyczynić się do wkładu w obronę Polski – mówiła Katarzyna Mieczkowska, dyrektorka Muzeum Narodowego w Lublinie podczas otwarcia wystawy.

Przez kilkadziesiąt lat przedmioty ze zbiórek trafiały w różne miejsca. Ostatecznie znalazły się w Poznaniu. - Kilka miesięcy temu Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego podjęło inicjatywę upublicznienia tego niezwykłego zbioru - dodała. Prawdopodobnie nie są to pełne zbiory, nie było bowiem spisów faktycznych, należy również wziąć pod uwagę trudny okres, także PRL. Należy mieć świadomość, że część przedmiotów zaginęła. Jednak to, co zaprezentowano w Muzeum Narodowym w Lublinie, udostępniając zwiedzającym, należy do zbiorów reprezentacyjnych. – Inicjatywa ta zaowocowała tym, że w najważniejszych muzeach narodowych w kraju można zobaczyć reprezentację obiektów, które pochodziły ze zbiórki FON – dodała K. Mieczkowska.

- Składki na FON płynęły z Lubelszczyzny od początku istnienia funduszu. Wojewódzki Komitet FON w Lublinie powołano 10 listopada 1937 r. Jego przewodniczącym został lubelski sędzia dr Stanisław Bryła. Prężnie działały komitety miejskie i powiatowe w Lublinie, Chełmie, Siedlcach, Hrubieszowie, Tomaszowie, Lubartowie, a także gminne. Na wystawie prezentujemy bogaty zestaw dokumentów z Archiwum Państwowego w Lublinie. Są to akta organizacyjne komitetów, instrukcje dotyczące prowadzenia zbiórek czy przekazy bankowe. Zarówno dokumenty, gazety, jak i materiały filmowe oddają rozmiar ofiarności, a także wyjątkowość chwili i wagi działań podejmowanych dla Niepodległej. Odnoszą się one do zbiórki złomu i pieniędzy wśród uczniów szkół w Hrubieszowie, Lublinie, Bychawie, Piaskach, Włodawie, czeków z Cukrowni i Rafinerii Lublin oraz Cukrowni Garbów, przekazu 50 sanitarek przez Zarząd PCK, a także opodatkowania pracowników Sądu Apelacyjnego w Lublinie i urzędników starostwa hrubieszowskiego na rzecz FON. Istotny był również przekaz Rady Miejskiej Lublina kosztowności z lombardu miejskiego, było to blisko 400 przedmiotów, złota o wadze ok. 2,3 kg na sumę ponad 10 tys. zł, ponad 8 kg srebra na sumę 565 zł i kamieni szlachetnych na sumę niemal 4 tys. zł. Łącznie była to kwota ponad 14 tys. zł - informują Renata Sobczak-Jaskulska i Michał Błaszczyński, kuratorzy wystawy, która będzie czynna do końca sierpnia.