Wizerunek Matki Bożej z Dzieciątkiem na prawym ręku, którego oryginał obecnie znajduje się w Muzeum Ikony Wołyńskiej w Łucku, a kopia czczona jest w chełmskiej bazylice, ma długą i ciekawą historię. Według legendy w 988 roku żona księcia Włodzimierza, księżniczka Anna z Konstantynopola, w posagu wniosła ikonę Matki Bożej. W kronikach zapisane jest, że ikonę przywiozła z Kijowa do Chełma w połowie XIII w. Teodora, siostra księcia Daniela Romanowicza. Wiadomo, że król Jan Kazimierz zabierał Madonnę na wyprawy wojenne. Jej wstawiennictwu przypisuje się zwycięstwo Polaków pod Beresteczkiem. Przez wieki zapisywano kolejne cuda i łaski za przyczyną tego wizerunku Madonny. Do Maryi czczonej w cudownym obrazie na Górze Chełmskiej przybywali prości ludzie, ale też ważne osoby w państwie.