Jak wyglądała ewangelizacja w dawnych wiekach?

Tematyka konferencji dotyczyła ewangelizacji, czyli głoszenia Dobrej Nowiny i nauk religijnych w już schrystianizowanej późnośredniowiecznej Polsce. Zagadnienie to zostało bardzo szeroko omówione, począwszy od przedstawienia chrystianizacji w poprzednich wiekach jako tła dla omawianych procesów, poprzez omówienie struktur kościoła oraz scharakteryzowanie podstawowych narzędzi ewangelizacyjnych, takich jak kaznodziejstwo czy sztuka religijna, a skończywszy na przejawach religijności ludowej na przełomie średniowiecza i nowożytności.

Konferencja nie miała charakteru odczytu referatów poszczególnych uczestników, często kojarzonego z wydarzeniami o takim charakterze, zamiast tego przybrała postać paneli dyskusyjnych. Zaproszeni naukowcy na początku każdej części przedstawiali swoje postulaty i przemyślenia dotyczące omawianych zagadnień, a następnie dyskusja przeradzała się w debatę z udziałem całego audytorium. Wydarzenie miało charakter interdyscyplinarny i międzynarodowy. Z historykami rozmawiali archeologowie, językoznawcy oraz historycy sztuki, a obok wybitnych przedstawicieli polskiej mediewistyki obecni byli także naukowcy z sąsiednich krajów.

Szczególne zainteresowanie audytorium wzbudziły panele poświęcone parafiom, kaznodziejstwu oraz sądom kościelnym. Poruszenie przy omawianiu ostatniej z tych kwestii wynikało głównie z cytowanych przy niej źródeł. Język ksiąg sądów kościelnych jest bowiem niezwykle żywy, a zapisane w nich sprawy dotyczą życia codziennego ówczesnych ludzi, o którym inne przekazy zwykle milczą, takich jak praktyczny dostęp do sakramentów, realizacja obowiązków religijnych czy konflikty małżeńskie. Można tu przytoczyć wypowiedź jednego z uczestników panelu, poznańskiego historyka Adama Kozaka, który cytował zeznania chłopów w procesie o utworzenie nowej parafii. Zeznający skarżyli się, że po ciężkiej pracy w soboty nie mieli sił, a często nawet chęci, by w niedziele dotrzeć do odległego kościoła. W procesie mieszkańcy pozbawionej świątyni miejscowości porównywali sami siebie do bydląt, bez dostępu do słowa Bożego i sakramentów. Podobne cytaty przytaczane w czasie panelu wzbudziły na sali żywą dyskusję. W jej toku poruszono też problemy związane z pracą z takimi źródłami, które, mimo że niezwykle ciekawe, są tendencyjne, gdyż ukazują ówczesne społeczeństwo przez pryzmat spraw sądowych.

W czasie panelu poświęconego roli Uniwersytetu Krakowskiego w życiu religijnym średniowiecznej Polski kontrowersje wzbudziła wypowiedź praskiego historyka Martina Nodla, który podkreślał konieczność szerokich studiów porównawczych przy badaniach nad historią Uniwersytetu Jagiellońskiego, na przykład poprzez zestawienie go z uczelnią w Pradze. Zdaniem czeskiego historyka nieznajomość takiego tła grozi brakiem obiektywizmu przy ocenie wpływu uniwersytetu na sytuację w kraju i może w konsekwencji doprowadzić nawet do przerodzenia się badań w „hagiografię” krakowskiej uczelni. Obecni na wydarzeniu krakowscy historycy rozwiali jednak wątpliwości związane z obiektywizmem studiów nad historią polskiej uczelni.

Oprócz aktywności wyłącznie naukowej, uczestnicy wzięli udział w Mszy Świętej, odprawionej w unikatowej scenerii Kaplicy Trójcy Świętej.