Pogrzeb żołnierza wyklętego Jana Kowalskiego "Bystrego"

Kowalski od stycznia 1946 roku działał w bojówce rejonowej Wiktora Targońskiego ps. Brzoza. We wrześniu tego samego roku dołączył do oddziału Kazimierza Woźniaka ps. Szatan, będącego częścią zgrupowania OPL/OPG mjr. Henryka Dekutowskiego ps. Zapora. W nocy z 3 na 4 października 1946 roku został ciężko ranny podczas starcia z pododdziałem Kompanii Zwiadu WBW-Lublin w Piotrawinie koło Jastkowa. Członkowie jego oddziału ewakuowali go i umieścili w kwaterze w przysiółku Zakopaniny niedaleko Wólki Przybysławskiej.

– Tam zmarł, najprawdopodobniej po jednym lub dwóch dniach od zranienia. Ciało przeniesiono do domu Jana Sykuta w pobliskim Orliczu, gdzie zostało przebrane i umieszczone w trumnie ukrytej w stodole, by pod osłoną nocy przewieźć je na cmentarz. 7 października 1946 roku przed południem trumnę odkryła penetrująca wieś grupa operacyjna UB-WP. Zwłoki przetransportowano do siedziby PUBP w Lubartowie, gdzie przeprowadzono oględziny oraz identyfikację z udziałem rodziny. Następnie, za zgodą Sądu Grodzkiego, partyzanta pochowano na miejscowym cmentarzu pod płotem, gdzie grzebano samobójców. W tym miejscu UB skrycie chowało żołnierzy wyklętych – informuje Krzysztof Szwagrzyk, zastępca prezesa IPN.

Według relacji rodziny, matka Kowalskiego miała zidentyfikować prawdopodobne miejsce pochówku syna na Cmentarzu Parafialnym św. Anny w zachodniej części nekropolii. W aktach IPN nie ma jednak informacji, czy miejsce to wskazali grabarze, czy uzyskała je od funkcjonariuszy UB. Bezimienny grób przez lata pozostawał nieoznaczony, aż w latach 90. Czesław Jedut, ps. „Żółw” – krewny i były podkomendny „Szatana” – postawił tam prosty nagrobek z metalowym krzyżem.

Przełom w poszukiwaniach nastąpił w kwietniu 2021 roku, gdy podczas prac ekshumacyjnych prowadzonych przez IPN na cmentarzu św. Anny w Lubartowie odnaleziono szczątki „Bystrego”. Ich identyfikację oficjalnie potwierdzono 1 grudnia 2023 roku.

– Badania genetyczne jednoznacznie wykazały, że to właśnie on. Teraz wreszcie będziemy mogli pochować go tak, jak należy chować naszych bohaterów – żołnierzy wyklętych, tych, po których ślad miał zaginąć – podkreśla Krzysztof Szwagrzyk.

Uroczystości pogrzebowe organizowane są przez Instytut Pamięci Narodowej Oddział w Lublinie, Lubelski Urząd Wojewódzki, Urząd Miasta Lubartów oraz parafię pw. św. Anny w Lubartowie.

Msza Święta pogrzebowa odbędzie się 4 marca o godzinie 11 w kościele parafialnym pw. św. Anny. Po jej zakończeniu o 12.30 na cmentarzu parafialnym odbędzie się uroczysty pochówek z asystą wojskową.