Przez cały XVII i XVIII w. świętem Matki Boskiej Chełmskiej był "Fest" w dniu Narodzenia Najświętszej Maryi Panny - 8 września. Do chełmskiej świątyni przybywano konno i pieszo. Dziś także na Chełmską Górę podążają pielgrzymi.
Do końca nie wiadomo, kto namalował jedną z najsłynniejszych ikon Matki Bożej znajdującą się w bazylice "na Górce" w Chełmie. Biskup Jakub Susza w księdze "Phoenix", opierając się na legendach, przypisuje autorstwo obrazu św. Łukaszowi. Miał go przywieźć z Chersonu Włodzimierz, książę kijowski, i ofiarować cerkwi w Chełmie.
Pisarze prawosławni twierdzili, że obraz przywiozła z monasteru kijowskiego Teodora, siostra Daniela Romanowicza. Jest jeszcze kilka innych wersji dotyczących autorstwa cudownego obrazu, który przez setki lat ratował z opresji wielu i czczony był przez prawosławnych, unitów i wyznawców kościoła rzymskokatolickiego, a Matka Boża wypraszała błagającym ją o pomoc potrzebne łaski.
Choć obecnie oryginał obrazu znajduje się w muzeum w Łucku (wywieziony został na Wschód w 1915 r. przez prawosławnych), a w chełmskiej bazylice pw. Najświętszej Panny Marii w ołtarzu głównym znajduje się kopia obrazu autorstwa Władysława Uklei z 1938 r., kult Matki Bożej cały czas się rozwija.
W książce biskupa Suszy z XVII w. zapisanych jest ponad 600 cudownych wydarzeń związanych z tym obrazem. Z okresu gdy kościół został przejęty przez katolików, pochodzi wiele znaków wdzięczności za otrzymane łaski za wstawiennictwem Matki Bożej Chełmskiej.
Ludzie przybywają na chełmską "Górkę" przez cały rok. Przyjeżdżają indywidualnie i z pielgrzymkami. Wierzą, że Matka Boża Chełmska wysłucha próśb swoich dzieci.
Już dziś 7 września rozpoczynają się doroczne uroczystości odpustowe.
Podajemy szczegółowy program:
Czwartek 7 września
Piątek 8 września