Pierwszy pomnik Nieznanego Żołnierza w Lublinie ufundowało Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” 3 sierpnia 1925 r. Było to związane z 10. rocznicą bitwy Legionów pod Jastkowem. Płyta przetrwała czasy II wojny światowej, jednak uległa dość poważnemu uszkodzeniu w lipcu 1944 r. podczas walk toczących się o miasto. Zniszczony pomnik długo stał w takim stanie na swoim miejscu.

Pomnik na cmentarzu historii

W 1960 r. postanowiono poddać go renowacji, jednak ostatecznie został zastąpiony nowym, odsłoniętym 22 lipca 1962 r. Znajdowały się na nim symbole wojsk i nazwy najważniejszych bitew II wojny światowej. Nie było jednak odniesienia do wcześniejszego okresu. Napis na płycie głosił: „Nieznany Żołnierz poległ w walce o wyzwolenie narodowe i społeczne”.

Podczas niedawnej renowacji placu Litewskiego liczne grupy, w tym część środowisk kombatanckich, zaapelowały, by dokonać zmiany pomnika tak, aby znów nawiązywał do pierwotnej wersji, a nie tej z okresu PRL. Gdy spełniono wszystkie wymogi formalne i uzyskano aprobatę rady miasta, pomnik z 1962 r. został przeniesiony na cmentarz przy ul. Białej.

Zadbać o wolność

Podczas ceremonii podkreślano, że nowy pomnik stanął w roku 100-lecia niepodległości Polski. Napis na nim brzmi: „Nieznanemu Żołnierzowi 1914–1920. Przechodniu, uchyl czoła ku czci Bohatera poległego za Polskę”. Uroczystości odsłonięcia i poświęcenia odnowionego pomnika rozpoczęły się Mszą św. w kościele garnizonowym Niepokalanego Poczęcia NMP w Lublinie. Liturgii przewodniczył bp Mieczysław Cisło. W modlitwie uczestniczyli również duchowni innych wyznań i obrządków. – Dziś nie musimy kierować luf karabinów w stronę wroga, ale trzeba nam strzec wolności. Często traciliśmy ją bowiem w wyniku naszych zaniedbań – podkreślił biskup. Zwrócił też uwagę, że w walce o wolność naszego kraju obok Polaków uczestniczyli Żydzi, Ukraińcy, a nawet osoby mówiące w języku niemieckim, które uważały się za Polaków. Biskup Mieczysław zachęcił jednocześnie do postaw, które będą budować zgodę i dobro wspólne. Na uroczystości odsłonięcia pomnika Nieznanego Żołnierza w Lublinie na placu Litewskim zaprosili: prezydent Lublina, wojewoda lubelski, marszałek województwa lubelskiego, dyrektor IPN o. w Lublinie oraz komendant Garnizonu Lublin mjr Michał Szmajda.