Górki czechowskie stanowią jeden z węzłowych obszarów Ekologicznego Systemu Obszarów Chronionych (ESOCh) Lublina.

ESOCh

System ten jest planistyczną formą ochrony przyrody i krajobrazu, ustaloną w Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Lublina w 2011 r. Tereny ESOCH nie podlegają zabudowie mieszkaniowej ani innym formom zainwestowania nie służącym funkcji ekologicznej i wypoczynkowej. Na obszarze ESOCh ochronie podlegają też jego walory krajobrazowe (fizjonomiczne, widokowe). W rozumieniu ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Studium nie jest jednak aktem prawa miejscowego. Aktem prawa miejscowego jest natomiast Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego (MPZP), którego ustalenia nie mogą być sprzeczne z zapisami Studium. Dlatego lobby optujące za zabudowaniem górek czechowskich stara się najpierw o zmianę Studium. Gdy Studium dopuści na tym terenie zabudowę, nie będzie już można odmówić wprowadzania tej zabudowy do MPZP.

Ochrona gatunkowa roślin i zwierząt

Jedną z prawnych form ochrony przyrody, określonych w Ustawie o ochronie przyrody, jest ochrona gatunkowa grzybów, roślin i zwierząt. Szczegóły tej ochrony regulują - wydane w oparciu o tą Ustawę - stosowne Rozporządzenia Ministra Środowiska, zawierające m.in.: listy gatunków objętych ochroną (ścisłą, częściową oraz tzw. ochroną strefową), zakazy określonych postępowań w stosunku do poszczególnych gatunków oraz sposoby ochrony gatunków i ich siedlisk. Na obszarze górek czechowskich stwierdzono występowanie kilku gatunków roślin oraz kilkunastu gatunków zwierząt objętych ścisłą ochroną. Wśród nich na szczególną uwagę zasługują gatunki uznane za rzadkie i cenne w skali Unii Europejskiej: motyl - czerwończyk nieparek oraz gryzoń - chomik europejski, który na górkach czechowskich ma swoją wyjątkowo liczną i cenną ostoję. W stosunku do większości gatunków objętych ochroną ścisłą, w tym do obu wyżej wymienionych cennych w skali UE, zabrania się także: niszczenia ich siedlisk lub ostoi, będących ich obszarem rozrodu, wychowu młodych, odpoczynku, migracji lub żerowania. Nie wolno nawet celowo płoszyć, lub niepokoić obu tych cennych gatunków.

Prawnie chronione gatunki roślin i zwierząt oraz siedliska związane z ich bytowaniem występują na niemal całym obszarze górek czechowskich. Polskie prawo wyraźnie więc zakazuje zniszczenia, a nawet niekorzystnego przekształcenia zdecydowanej większości terenu górek czechowskich.

Gatunki i siedliska Natura 2000

Dyrektywa Siedliskowa Unii Europejskiej (1992), to kluczowy instrument ochrony różnorodności biologicznej państw UE. W preambule tej Dyrektywy zapisano m.in.: w celu odtworzenia, lub zachowania siedlisk przyrodniczych i gatunków objętych zakresem zainteresowania Wspólnoty (…) konieczne jest wyznaczenie specjalnych obszarów ochrony, w celu stworzenia spójnej sieci ekologicznej. Dalej w preambule zapisano, że planowanie zagospodarowania terenów i polityka rozwoju powinny zachęcać do utrzymania cech krajobrazu o dużym znaczeniu dla dzikiej fauny i flory.

Artykuł 3 ust. 1. tej Dyrektywy ustala m.in. że sieć ta będzie funkcjonowała pod nazwą Natura 2000. Ta sieć, złożona z terenów, na których znajdują się typy siedlisk przyrodniczych wymienione w Załączniku I i siedliska gatunków wymienione w Załączniku II, umożliwi zachowanie tych typów siedlisk przyrodniczych i siedlisk gatunków we właściwym stanie ochrony w ich naturalnym zasięgu lub, w stosownych przypadkach, ich odtworzenie.

Artykuł 3. Ust.2. stanowi, że każde Państwo Członkowskie wyznacza tereny stanowiące specjalne obszary ochrony przy uwzględnieniu celów określonych w ust. 1.

Natomiast art. 3. Ust. 3 mówi, że: Państwa Członkowskie w razie potrzeby podejmą starania w celu poprawy spójności Natury 2000, przez zachowanie oraz - w stosownych przypadkach - rozwinięcie cech krajobrazu o dużym znaczeniu dla dzikiej flory i fauny. Dla miasta Lublin, górki czechowskie są właśnie takim obszarem.

Załącznik I Dyrektywy Siedliskowej zawiera listę siedlisk przyrodniczych, zaś Załącznik II - listę gatunków roślin i zwierząt będących przedmiotem zainteresowania Wspólnoty, których ochrona wymaga wyznaczenia specjalnych obszarów ochrony.

Z Załącznika I, na górkach czechowskich stwierdzono m.in. występowanie płatów muraw kserotermicznych, kwalifikujących się do chronionych Dyrektywą Siedliskową UE siedlisk Natura 2000 o kodzie 6210, zaś z Załącznika II – występowanie ostoi co najmniej 2 gatunków zwierząt chronionych tą Dyrektywą: czerwończyka nieparka (kod 1060) oraz chomika europejskiego (kod 1339). Na górkach czechowskich formalnie nie utworzono dotychczas specjalnego obszaru ochrony Natura 2000, co nie oznacza, Dyrektywa Siedliskowa UE nie nakazuje ochrony występujących tu siedlisk z Załącznika I oraz gatunków z Załącznika 2. Przeciwnie, w obecnej sytuacji określona instytucja Państwa – w tym przypadku Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Lublinie – powinna podjąć energiczne działania w celu spełnienia wymogów Dyrektywy Siedliskowej. Tym bardziej, że w 2018 r. pismo w sprawie zapewnienia skutecznej ochrony populacji chomika europejskiego na górkach czechowskich skierowała do RDOŚ w Lublinie Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska.