Przez cały XVII i XVIII w. świętem Matki Boskiej Chełmskiej był "fest" w dniu Narodzenia Najświętszej Maryi Panny - 8 września. Do chełmskiej świątyni przybywano konno i pieszo. Także dziś na Chełmską Górę przybywają pątnicy. 

Do końca nie wiadomo, kto namalował jedną z najsłynniejszych ikon Matki Bożej znajdującą się w bazylice "na górce" w Chełmie. Biskup Jakub Susza w księdze "Phoenix", opierając się na legendach, przypisuje autorstwo obrazu św. Łukaszowi. Miał go przywieźć z Chersonu Włodzimierz, książę kijowski, i ofiarować cerkwi w Chełmie.

Pisarze prawosławni twierdzili, że obraz przywiozła z monasteru kijowskiego Teodora, siostra Daniela Romanowicza. Jest jeszcze kilka innych wersji dotyczących autorstwa cudownego obrazu, który przez setki lat ratował z opresji wielu i czczony był przez prawosławnych, unitów i wyznawców kościoła rzymskokatolickiego, a Matka Boża wypraszała błagającym ją o pomoc potrzebne łaski. 

Choć obecnie oryginał obrazu znajduje się w muzeum w Łucku (wywieziony został na Wschód w 1915 r. przez prawosławnych), a w chełmskiej bazylice pw. Najświętszej Panny Marii w ołtarzu głównym znajduje się kopia obrazu autorstwa Władysława Uklei z 1938 r., kult Matki Bożej cały czas się rozwija.

Uroczystości ku czci Matki Bożej Chełmskiej rozpoczęły się 7 września. Poprzedziło je Triduum Maryjne. Dziś 8 września, o 11.30 w bazylice będą miały miejsce główne uroczystości odpustowe z okazji święta Narodzenia Najświętszej Maryi Panny.

Tegoroczne wydarzenie odbywa się pod hasłem: "Cudami Wsławiona, módl się za nami". Modlitwie przewodniczył będzie kardynał Stanisław Dziwisz.