Z KUL skierował kroki do zgromadzenia

 Pojawienie się nowej, pierwszej  korporacji na akademickiej mapie Lublina stanowiło novum,  zostało zauważone.  „Założyła ją grupa studentów […]. Byli to przeważnie chłopcy z zamożniejszych domów, niezłe zaopatrzeni, dobrze ubrani”, zanotował w swoich wspomnieniach lubelski prawnik i literat, Konrad Bielski („Most nad czasem”). Dlaczego wśród nich znalazł się Tomasz Rostworowski? Nietrudno odgadnąć. Otóż nie tylko dlatego, że wyrastał  w środowisku  patriotycznym i niepodległościowym. Wstępując do korporacji akademickiej  nawiązywał  do tradycji rodzinnych. Jego ojciec Karol Paweł, kompozytor i autor licznych pieśni, podczas studiów na  Politechnice Ryskiej należał do korporacji „Arkonia”.  Z kolei jego stryj  Michał,  profesor  prawa międzynarodowego i państwowego, rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego i sędzia Stałego Trybunału Sprawiedliwości Międzynarodowej, był  Filistrem  honorowym działającej w Krakowie korporacji „Corolla”. 

Na Uniwersytecie Lubelskim Tomasz nie zagrzał długo miejsca; po dwóch semestrach, jak czytamy w zachowanym indeksie ”Złożył egzaminy z r. pierwszego dnia 25 czerwca 1923 r. z wynikiem dobrym”, po czym  przerwał studia  i wstąpił do Towarzystwa Jezusowego. W zakonie rozpoczął kolejne etapy formacji i dalszej edukacji.  Po odbyciu nowicjatu  w Starej Wsi, studiów filozoficznych w Nowym Sączu, Krakowie  i Wilnie (tam też będąc  nauczycielem gimnazjum Jezuitów ukończył konserwatorium) znowu przyjechał do Lublina, tym razem na cztery lata, aby odbyć studia teologiczne. Podjął je jednak nie na  KUL-u, ale w Kolegium Teologicznym (zwanego „Bobolanum”). Był to wydział  teologiczny OO. Jezuitów na prawach państwowej szkoły wyższej, przeniesiony w 1926 r. z Krakowa, którego siedziba znajdowała się nieopodal KUL-u, po północnej stronie Alei Racławickich (obecnie 1 Wojskowy Szpital Kliniczny). W Lublinie przyjął świecenia kapłańskie w 1935 r. i po zakończeniu studiów teologicznych zwieńczonym stopnień licencjata, wyjechał do Wilna.

Duszpasterz akademicki i powstaniec

Kolejny raz w Lublinie pojawił się w 1957 roku, tym razem w innej roli, aby objąć funkcję duszpasterza akademickiego. Miał już za sobą  trudny okres życia w okupowanej  Warszawie, czas heroicznej i legendarnej wręcz posługi jako kapelan batalionu „Wigry”, podczas powstania warszawskiego walczącego na Starym Mieście i Śródmieściu oraz kapelan Komendy Głównej AK. Jego życiorys obejmował tyleż błyskotliwy co trudny okres pracy jako duszpasterza akademickiego w Łodzi, gdzie cieszył się wielka popularnością i autorytetem, przyciągając rzesze studentów; gdzie utrwalał nowy styl pracy i zasady funkcjonowania duszpasterstwa akademickiego w nowej, powojennej rzeczywistości; gdzie organizował pracę koła Towarzystwa Przyjaciół KUL. W Łodzi też, w styczniu 1950 r., został aresztowany przez Urząd Bezpieczeństwa i po półtorarocznym śledztwie, skazany na 12 lat więzienia. Oskarżono go, podobnie jak i innych działaczy Sodalicji Mariańskiej (w tym  Adama Stanowskiego, przyszłego pracownika KUL i senatora) o działalność antypaństwową. Przebywał kolejno w więzieniach w Warszawie na Mokotowie i we Wronkach; także tam prowadził działalność apostolską. Z więzienia został zwolniony po sześciu latach więzienia; ciężkie przeżycia i szykany nie przerwały jego aktywności.

Decyzja władz o przeniesieniu do Lublina

Władze zakonne skierowały go do Lublina, gdzie jako duszpasterz  podjął „z marszu” działalność jako rekolekcjonista, organizator konferencji, dyskusji i uczestnik obozów. Swoim obowiązkom oddal się z ogromnym zaangażowaniem. „Dałem w tym roku dwie serie rekolekcji zamkniętych dla dwóch grup studentek KUL”, napisał do brata 22 listopada 1960 („O Bogu i ludziach.  List, biogramy, artykuły, notatki rekolekcyjne 1940-1973”). „Jako duszpasterz akademicki chodziłem cały dzień  w styczniu do mieszkań studentów, profesorów i pracowników KUL-u i innych uczelni Lublina i błogosławiłem mieszkania”, relacjonował w liście matki 6 lutego 1961 r. (tamże). Jego obecność, czy raczej zauważalna aktywność  w Lublinie nie była władzy ludowej na rękę. Nieustannie był w obszarze zainteresowania Służby Bezpieczeństwa, permanentnie śledzono jego aktywność duszpasterską, kontakty, nagrywano jego wypowiedzi; jego osoba była rozpracowywana w ramach specjalnej akcji pod kryptonimem „Teofil”.  Władze rożnymi sposobami dążyły do odwołania go z funkcji. „Dyrektor Lech [zastępca dyrektora Urzędu ds. Wyznań – A.D.]  zażądał usunięcia ks. Tomasza Rostworowskiego” zapisał w swoich notatkach pod datą 5 kwietnia 1960  r. kard. Stefan Wyszyński. („Pro memoria”, t. VII).  Usiłowania te były ponawiane, co poświadcza koleina uwaga Prymasa z 12 listopada tego samego roku: „Duszpasterstwo akademickie prowadzi nadal o. Tomasz Rostworowski, pomimo tego, że dyr. Lech domaga się usunięcia ks. Tomasza” (tamże).  Ostatecznie swój pobyt w Lublinie zakończył po czterech latach pracy. We wrześniu 1961 roku ks. Marian Rechowicz, rektor KUL napisał do niego: „przyjmuję do wiadomości rezygnację […] równocześnie wyrażam Ojcu serdeczne podziękowanie za Jego wieloletnią i ofiarną pracę […] .

Ojciec Tomasz Rostworowski darzył KUL wielka estymą, doceniał jego znaczenie dla Kościoła i kultury narodowej. Wspominając swój udział w działaniach łódzkiego Koła  Towarzystwa Przyjaciół KUL zanotował,  że „panowała atmosfera wzajemnego zrozumienia i troski o wielką, wspólną sprawę - o Katolicki Uniwersytet Lubelski” („Szerzyć królestwo. Wspomnienia i dzienniki 1939-72”). Tę wypowiedź, a chciałbym ją uczynić podsumowaniem wywodu, można odczytać w powiązaniu z napisami na kamiennych tablicach  przywoływanych na początku tekstu – zespolone ze sobą  odzwierciedlają związki rodziny  Rostworowskich z  naszą  Alma Mater.