Połączenie dawnego i nowego

Z dzieciństwa pamięta stary domek babci, który działał na jej wyobraźnię.

- Mimo tego, że babcia na starsze lata przeprowadziła się do bloku, jej domek pozostał, a ja chętnie spędzałam tam wolne chwile. To tam miałam okazję poznać stare sprzęty, spróbować wody o wyjątkowym smaku, pitej prosto z blaszanego kubka, zobaczyć piec kaflowy. Do tego spędzałam z babcią czas, wspólnie robiłyśmy różne rzeczy np. lalki motane, ozdoby, słuchałam opowieści. To w dorosłym życiu zainspirowało mnie do twórczości, w której łączę to co tradycyjne z nowoczesnością - mówi Monika Trypuz.

Dzisiejsza sztuka to dwa nurty. Jeden z nich to powrót do kultury pierwotnej, drugi to nowoczesność z wykorzystaniem technologii i całkiem nowych technik. Monika Trypuz łączy obydwa.

- Od dziecka chciałam poznać techniki tkania na krosnach. Udało mi się to dopiero w dorosłym życiu. Zainspirowana strojami ludowymi, chciałam wykorzystać wzory, jakie je zdobiły we współczesności. Tkanie to mozolna praca, ale przynosząca ogromnie dużo radości - mówi artystka.

  Artystka projektuje także stroje z użyciem wzorów ludowych.
Agnieszka Gieroba /Foto Gość

W Muzeum Wsi Lubelskiej w nowej sali wystawienniczej na piętrze Ratusza można zobaczyć wystawę, którą tworzą dwa projekty Moniki Tryzpuz. Jeden z nich zatytułowany jest "Rocznik Wsi" i jest projektem książki, której szata graficzna inspirowana jest w dużym stopniu tkaniną dwuosnowową. Ilustruje ona miesiąc po miesiącu tradycje i obrzędy ludowe oraz prace wykonywane niegdyś na wsi o konkretnych porach roku. Znaleźć tam można rysunki inspirowane archiwalnymi fotografiami ze zbiorów m.in. Muzeum Wsi Lubelskiej. Bywalcy lubelskiego skansenu bez trudu rozpoznają na ilustracjach „Rocznika wsi” konkretne obiekty z naszego Muzeum - takie jak choćby rozpoznawalny wiatrak z Zygmuntowa, cerkiew z Tarnoszyna czy bramę z Firleja.

Na razie książka doczekała się wyjątkowego autorskiego wydania w pojedynczych, unikatowych egzemplarzach. Zobaczenie jednego z nich jest możliwe właśnie w trakcie trwania wystawy.

Drugi projekt zatytułowany "Atencja" to zogniskowanie uwagi odbiorcy na mozolnej technice tkania pereborów (ornamentów tkackich występujących na wybranych terenach przynależących do dzisiejszego województwa Lubelskiego), gdzie każda linia wzoru powstaje dzięki skrupulatności tkaczki/tkacza.

Technika ta wymaga skupienia, scentralizowania uwagi na każdej nitce osnowy, by wzór wytkany był zgodnie z pierwotnym zamysłem. Atencja jest również próbą skonfrontowania dawnych technik rękodzielniczych z nowoczesnymi rozwiązaniami cyfrowymi. To właśnie krosna stały się podstawą do skonstruowania przez Josepha Jacquarda maszyny żakardowej, która stała się prototypem komputera. Wzornik oraz mapping i kasetony świetlne będące częściami projektu „Atencja” nawiązują do procesu ewolucji techniki.

Do pracy na zautomatyzowanym krośnie żakardowym nawiązują odtwarzające się wiersz po wierszu, zapisane kodem, moduły wzorów. Ażurowe fronty kasetonów świetlnych odnoszą się do projektów na kratownicach, będących podstawą do wytkania pereborów, jak też kart perforowanych będących pierwowzorem pamięci w sterowaniu maszyną żakardową. Projekt wybiega również w przyszłość konfrontując sztukę ze sztuczną inteligencją. Sztuczna inteligencja, dzięki technikom głębokiego uczenia maszynowego, tworzy nowe perebory na podstawie danych jej na wejściu istniejących wzorów.

Autorką prac przedstawionych na wystawie „ATENCJA/ROCZNIK WSI”, a także całej koncepcji ekspozycji jest Monika Trypuz, urodzona w 1981 roku w Chełmie. Warszawską Akademię Sztuk Pięknych ukończyła z wyróżnieniem rektorskim, uzyskując dyplom w dwóch specjalnościach: Grafika Warsztatowa (pod kierunkiem prof. Rafała Kochańskiego) oraz Ilustracja i Grafika Wydawnicza (pod kierunkiem prof. Błażeja Ostoi Lniskiego). Od 2005 roku magister Matematyki (KUL w Lublinie). Graficzka, ilustratorka współpracująca z wydawnictwami i instytucjami kultury. Jak sama o sobie mówi - jest artystką wizualną poruszającą się w dziedzinie sztuki krytycznej i designu spekulatywnego. Ostatnie jej zainteresowania skupiły się wokół polskiej kultury ludowej i rękodzieła.

Otwarcie wystawy Moniki Trypuz „ATENCJA/ROCZNIK WSI” w Muzeum Wsi Lubelskiej odbędzie się 16 września o godz. 16.00, wystawa można oglądać do 15 listopada.