Cmentarz przy ulicy Lipowej to nie tylko miejsce pochówku, ale także świadek historii Lublina i Polski. – Spoczywają tu znane ze swej działalności na różnych polach postaci, powstańcy styczniowi, żołnierze polegli w walce o wolność i niepodległość Polski, więźniowie zamordowani przez Niemców i Rosjan i wiele tzw. zwykłych obywateli – choć przecież o każdym można coś niezwykłego powiedzieć. Nic dziwnego, że cmentarz ten odwiedzają nie tylko krewni czy znajomi osób tu spoczywających, ale i wielu mieszkańców Lublina oraz turyści – mówi ks. Cezary Kostro, administrator nekropolii.

Jest to jeden z najstarszych cmentarzy w Polsce. 18 lutego 1792 r. Komisja Policji wydała uniwersał o przeniesieniu w terminie do 1 maja 1792 r. wszystkich cmentarzy Lublina poza miasto. Jednak dopiero 14 lutego 1794 r. kupiono od Zgromadzenia Panien Brygidek trzy morgi gruntu, przeznaczając je na nowy cmentarz. Następnie biskup chełmski i lubelski Wojciech Skarszewski wydał pozwolenie na założenie cmentarza na tych gruntach, położonych na tzw. Rurach. Od tego czasu powoli zaczęto tu chować zmarłych.

– Najstarsze nagrobki pochodzące z początku XIX wieku pilnie potrzebowały renowacji. Po wojnie ówczesne władze Polski odgórnie wytypowały pięć miast do pilnej odbudowy i ratowania zabytków. Był wśród nich i Lublin, ale najpierw zajęto się Warszawą, Gdańskiem, Toruniem i Krakowem. Kiedy przyszła kolej na nas, powstały różne komisje odpowiedzialne za zabytki; wśród nich była i komicja cmentarna, która miała zająć się zabytkowym cmentarzem. Tak naprawdę jednak konkretne prace ratujące zabytkowe groby można było rozpocząć, mając fundusze, a te zaczęto zbierać podczas pierwszej kwesty, której inicjatorem był redaktor Leszek Mazurek – opowiada Stanisław Santarek, wieloletni organizator kwesty na rzecz ratowania zabytkowych mogił. Pierwsza kwesta odbyła się w 1987 roku. Z puszkami na datki stanęli lubelscy dziennikarze, dyrektorzy szkół i departamentów miejskich i znani mieszańcy Lublina. Od tamtej pory kwesta odbywa się co roku. – W tym roku chcielibyśmy odrestaurować trzy nagrobki, ale ceny rosną tak szybko, że nie wiadomo, czy nam się uda. Niezależnie od zebranej kwoty zrobimy, co w naszej mocy, by ratować kolejne mogiły – zapewnia S. Santarek.