Wieża w Stołpiu i nowe odkrycia

W Stołpiu w gminie Chełm przy głównej drodze do Lublina stoi znana od dawnych czasów wieża. Wspominał o niej w XVII w. biskup unicki Jakub Susza. Nie została ona do końca zbadana, nieznane są wszystkie jej tajemnice, choć prace trwają tam od 2018 roku. Archeolodzy wracają co jakiś czas do tego miejsca, by poznać dawne dzieje. 
Stołpie posiada niezwykły kompleks budowli. Już dotąd odkryto obok wieży z XIII wieku relikty kapliczki, drugiej wieży kamienno-ceglanej i inne ciekawe pamiątki historii. Zespół badawczy pod kierunkiem dr. Stanisława Gołuba, chełmskiego archeologa, prowadzi ciągle prace wykopaliskowe w Stołpiu obok wieży. Kolejne niesamowite znalezisko to wał uformowany w obrębie kredowego stoku, biegnący na linii wschód-zachód i umacniany kamieniami chroniącymi przed naporem wód. Również odkryto dawny trakt od strony południowej.
- Znaleźliśmy zupełnie nowy element w miejscach anomalii, okazało się, że jest wał, który został wykonany na naturalnym stoku z marglu i od strony południowej był wyraźnie ukształtowany i wzmocniony na płasko układanymi kamieniami i zaprawą. Jest to zupełna zmiana całej koncepcji zagospodarowania tego otoczenia wieżowego i tych budowli, bo była to celowo robiona konstrukcja z dojściem do drugiej budowli. W wale następne niespodzianki, dołki posłupowe, było to raczej ogrodzenie przęsłowe, bo mamy w odległości metra poszczególne słupki, które mogły być łączone deskami - opowiada o odkryciach archeolog Stanisław Gołub. 
Jednak najciekawsze skarby to obiekt pradziejowy z fragmentami zdobionego naczynia. Trwają prace nad ustaleniem jego dokładnej chronologii i funkcji. Badacze przypuszczają, że może być pochodzenia z okresu wpływów rzymskich. We wczesnym średniowieczu doszło do zniszczenia tego obiektu.
Naukowcy uważają, że kapliczka, obudowane źródła, wieże, wał i trakt tworzyły w średniowieczu wyjątkowy w skali Europy kompleks kultowy i obronny. Tu znajdowały się źródła z wodami leczniczymi, co miało wielkie znaczenie dla tamtejszej ludności. 
Tegoroczne badania mają na celu przygotowanie projektu rewitalizacji i utworzenia rezerwatu archeologicznego. Planowane jest przygotowanie ekspozycji odkrytych reliktów, które mogą stać się jedną z największych atrakcji kulturowych tego regionu.