100 lat encykliki "Quas primas" - komentarz KUL

 Encyklika „Quas primas” została wydana 11 grudnia 1925 roku przez papieża Piusa XI. Jak zauważa ks. prof. dr hab. Marek Chmielewski, kierownik Katedry Duchowości Systematycznej i Praktycznej na Wydziale Teologii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II: „W naszych niespokojnych czasach, gdy za naszymi granicami toczy się wojna, a społeczeństwa są zagubione, ta encyklika i jej przesłanie są wyjątkowo aktualne”.

W dokumencie papież Pius XI podkreśla, że w obliczu upadających monarchii i chaosu lat międzywojennych przypomnienie o królowaniu Chrystusa jest sposobem na przywrócenie pokoju i ładu społecznego. Jak wyjaśnia ks. prof. Chmielewski: „Padają tu stwierdzenia, że gdyby ludy i narody przyjęły Chrystusa jako swojego Pana i Króla, to byłoby to z wielkim błogosławieństwem dla nich i nastałby także upragniony ład społeczny”. Współczesne niepokoje i zagrożenia wojenne czynią te słowa wciąż niezwykle istotnymi, także w przestrzeni polskiego życia publicznego.

Polski akcent tej encykliki jest szczególnie wyraźny. Pius XI był bowiem w latach 1919-1921 nuncjuszem apostolskim w Polsce, przyjmując święcenia biskupie w archikatedrze warszawskiej z rąk kard. Aleksandra Kakowskiego. W czasie sowieckiej inwazji w 1920 roku jako jedyny dyplomata nie opuścił Polski, co świadczyło o jego głębokim związku z polską kulturą i religijnością. Podczas I Światowego Kongresu Chrystusa Króla w Poznaniu w 1937 roku skierował list zatytułowany „Quas ante annos”, w którym pisał: „Na tej polskiej ziemi kłaść będziecie podwaliny pod nowe opatrznościowe dzieła ku czci Chrystusa Króla”.

Te słowa okazały się prorocze. W latach 80. XX wieku wokół osoby służebnicy Bożej Rozalii Celakówny powstał ruch wzywający do intronizacji Serca Jezusowego. Jak podkreśla ks. prof. Chmielewski, „Chrystus bowiem chce królować w polskim narodzie. Jednak samo określenie »intronizacja« nie jest najszczęśliwsze, gdyż oznacza nadanie atrybutów królewskich, a my nie możemy Chrystusowi nadawać władzy królewskiej, bo On ją ma ze swojej natury jako Bóg”.

Dzięki inicjatywie świeckich ruch intronizacyjny został włączony w działalność Konferencji Episkopatu Polski. W 2013 roku powołano zespół do spraw ruchów intronizacyjnych, który opracował „Akt przyjęcia Jezusa Chrystusa za Króla i Pana”, proklamowany 19 listopada 2016 roku w krakowskich Łagiewnikach. Jak wyjaśnia teolog: „Chodzi o to, abyśmy żyli wiarą, którą przyjęliśmy na chrzcie świętym, aby rzeczywiście Chrystus królował w naszych sercach, abyśmy kierowali się Jego prawem. Jeśli sami się zmienimy, to zmieni się nasza rzeczywistość, zmieni się Polska”.

Papież Pius XI w encyklice podkreślał, że Królestwo Chrystusa obejmuje wszystkie narody i warstwy społeczne, przynosząc sprawiedliwość, wolność, ład i pokój. Ks. prof. Chmielewski zwraca uwagę, że uznanie Chrystusa Królem i Panem jest fundamentem chrześcijańskiej tożsamości i cywilizacji: „Ewangelia wielokrotnie zawiera deklarację Jezusa Chrystusa, że jest Królem. Przed Piłatem otwarcie mówi: »Jestem Królem«, a godność tę potwierdza napis na krzyżu. Bycie Królem, to atrybut właściwy Chrystusowi jako Bogu i Zbawcy. Uznanie więc Jego władzy, zwierzchnictwa, porządku, prawa i nadanie Mu priorytetu w naszym życiu, to jest sam fundament wiary i cywilizacji europejskiej”.

Dzisiejsze odczytanie encykliki „Quas primas” pokazuje, że wezwanie do uznania Chrystusa za króla nie jest jedynie historycznym dokumentem. To przesłanie aktualne w obliczu współczesnych zagrożeń, które zachęca do budowania królestwa Bożego poprzez przemianę naszych serc i życia codziennego.