Skarb górek czechowskich

Górki czechowskie to jeden z najcenniejszych przyrodniczo i krajobrazowo obszarów położonych w granicach Lublina i jeden z najcenniejszych tego typu śródmiejskich kompleksów w Polsce. Na ich walory przyrodnicze i krajobrazowe zwrócono uwagę jeszcze przed rozpoczęciem pierwszej inwentaryzacji przyrodniczej miasta. W celu ich ochrony jako jednego z największych kompleksów przyrodniczo-krajobrazowych Lublina w 1992 r. pod kierunkiem prof. Mariana Harasimiuka z UMCS opracowano dokumentację naukową do utworzenia na górkach czechowskich dostępnego do zwiedzania rezerwatu florystyczno-krajobrazowego o powierzchni 32 ha, zaś w 2001 r. pod kierunkiem Tadeusza J. Chmielewskiego – koncepcję utworzenia na całym obszarze górek – Parku Natury: obszaru przyrodniczo-dydaktycznego o powierzchni ponad 100 ha. Koncepcja ta uzyskała bardzo duże poparcie społeczne i była szeroko propagowana jako „Społeczny projekt Parku Górki Czechowskie”. Ale do dziś pozostała jedynie koncepcją.

  Górki czechowskie jesienią. Postulowane jest tutaj utworzenie Parku Natury T.J. Chmielewski Zespół wąwozów, jarów i suchych dolinek rozcinających falistą wierzchowinę górek czechowskich jest przykładem charakterystycznych form rzeźby lessowej. Do lat 60. XX w. tego typu formy licznie występowały wokół ówczesnej zabudowy Lublina, potem – wraz z rozwojem przestrzennym miasta – były niwelowane i zajmowane pod zabudowę, lub – w kilku zaledwie przypadkach, po zniszczeniu malowniczych skarp lessowych – przeznaczane pod tereny zieleni osiedlowej.

Wyjątkowo interesująca jest szata roślinna górek czechowskich. Stwierdzono tu występowanie płatów muraw kserotermicznych kwalifikujących się do chronionych Dyrektywą Siedliskową UE siedlisk Natura 2000 o kodzie 6210, a także występowanie ostoi co najmniej dwóch gatunków zwierząt chronionych tą Dyrektywą: czerwończyka nieparka (kod 1060) oraz chomika europejskiego (kod 1339). Ten ostatni gatunek ma na górkach czechowskich szczególnie liczną i cenną kolonię. Na całym obszarze górek stwierdzono występowanie ponad 150 gatunków roślin, w tym kilku gatunków roślin prawnie chronionych w Polsce; masowe, wielkopowierzchniowe (na obszarze ok. 70 ha) występowanie ponad 70 gatunków roślin leczniczych i miododajnych o bardzo pozytywnym prozdrowotnym oddziaływaniu na człowieka; a także stanowiska lęgowe szeregu prawnie chronionych gatunków ptaków. Cenny dla przyrody i dla mieszkańców miasta jest także pas leśny na południowej skarpie górek czechowskich, pełniący tu rolę lasu glebochronnego (ochrona gleb przed erozją i przed spływem mas ziemnych z górek na ważne elementy systemu komunikacyjnego miasta). Cenne są także płaty zbiorowisk zaroślowych (m.in. z dużym udziałem leczniczego głogu), będących miejscem gniazdowania wielu gatunków ptaków oraz chroniących przed erozją zbocza wąwozów i suchych dolin.

Unikatowy jest krajobraz całych górek czechowskich – największy w Polsce śródmiejski krajobraz otwartej, falistej, rozciętej erozyjnie wierzchowiny lessowej, porośniętej wielogatunkowymi, półnaturalnymi zbiorowiskami nalessowych muraw i zarośli ciepłolubnych. Nie można także pominąć istnienia tu mogił, których badaniem zajmuje się Instytut Pamięci Narodowej.

Jest to jednocześnie teren od szeregu lat wykorzystywany przez wielu mieszkańców Lublina – szczególnie dzielnic: Czechów i Botanik – jako bardzo lubiany i atrakcyjny obszar wypoczynkowy. Dlatego walory przyrodnicze i krajobrazowe niemal całego obszaru górek czechowskich wymagają bezwzględnej ochrony, popularyzacji oraz udostępnienia społeczeństwu dla celów dydaktycznych i wypoczynkowych.

Plany zabudowania kolejnej części obszaru „Górek Czechowskich”, tym razem zespołem wieżowców i utworzenia przy nich (wśród nich?) parku, nie mogą wiązać się ze zniszczeniem siedlisk Natura 2000, ani obszarów je otaczających, na których dzięki aktywnym zabiegom ochronnym ich powierzchnia i walory przyrodnicze mogłyby być łatwo i efektywnie zwiększone. Nie mogą też ulec zniszczeniu, ani ograniczeniu stanowiska chomika europejskiego; jak również nie może zostać ograniczona jego baza żerowa; nie może być także w inny sposób zagrożone bezpieczne funkcjonowanie jego populacji. W przeciwnym razie zostaną złamane nie tylko zapisy Ustawy o ochronie przyrody, ale i wymogi Dyrektywy Siedliskowej Unii Europejskiej.